Sultanın Elektrikli Arabası

Türkiye, bu sene içinde çevre dostu, hız tutkunu ve yakıt tasarrufu sağlayan ilk elektrikli araçları kullanmaya hazırlanıyor, oysa bu otomobiller bundan 123 yıl önce Yıldız Sarayı’nda teker döndürdü bile. Direksiyondaki isim de aracı İngiltere’den sipariş eden II. Abdülhamid Han.
Bu sene eylül ayında Türkiye yollarında görmeye başlayacağımız elektrikli otomobillerin bu topraklardaki tarihi biraz eskiye dayanıyor aslında.  Renault, Peugeot ve Mitsubishi arasında ‘Türkiye’de ilk aracı ben sunacağım’ yarışı yaşanırken, ilk elektrikli aracın bundan tam 123 yıl önce İstanbul’da teker döndürdüğü ortaya çıktı. Yani aslında ilk elektrikli otomobilin direksiyonuna 1888 yılında Sultan II. Abdülhamid Han geçti, üstelik test sürüşü sırasında bir de küçük bir kaza atlattı. II. Abdülhamid Han’ın hayatıyla ilhili bir araştırma yapan gazeteci-yazar Hakan Yılmaz, Başbakan Erdoğan’ın 25 Aralık 2010 tarihinide Başbakanlık Resmi Konutu bahçesinde Türkiye’nin ilk elektrik motorlu seri üretim otomobili olan Renault Fluence Z.E’yi kullanmasıyla bu otomobillerin dünya tarih sahnesine çıkışını merak etti. Araştırması sırasında araçların ilk kez Avrupa’da ve II. Abdülhamid Han zamanında ortaya çıktığı bulgusuna ulaşan Yılmaz, dönemindeki teknolojik gelişmelere yabancı kalmayan ufku geniş padişahın bu buluşa da duyarsız kalamayacağını düşündü. Bunun için Osmanlı arşivlerine başvuran Yılmaz, II. Abdülhamid Han’ın Avrupa’dan elektrikli araba siparişi verdiğine dair belgelere ulaştı.

1888 yılında Londra Elçiliği’ne emir veren padişah II. Abdülhamid Han, İngiltere’den ilk elektrikli arabayı sipariş etti. Deniz yoluyla İstanbul’a getirilen ilk aracın deneme sürüşünü de dönemin Maliye Bakanı yaptı. Abdülhamid Han da arabayı Yıldız Sarayı’nda bizzat kendisi denedi. Sultan’ın elektrikli arabayla küçük bir kaza yaptığı da rivayetler arasında.

İşte o belgelerdeki yazışmalar

Londra Sefareti’nin (Elçilik) 12 Mayıs 1888 tarihinde Osmanlı Devleti’ne cevaben yazdığı mektupta (ilk belge) şu ifadelere yer veriliyor:

‘Padişah için sipariş edilen ve önceden denemesi yapılmış olan elektrikli arabanın on beş- yirmi gün önce deniz yoluyla İstanbul’a gönderildiği… Yine önceden denemesi yapılmış elektrikli sandal tadîlâtının henüz bitirildiği ve tarafımdan da ikinci kez denemesinin yapıldığı… Hareketinden kaynaklı olarak çarkından çıkan sesin ise, zaman geçtikçe makinelerin kullanımıyla kaybolacağının düşünüldüğünün imâlâtçısı tarafından bildirildiği… Bu durumların iletilmesinde acele edildi. Bu konuda emir ve ferman padişahımızındır.’

DURUM PADİŞAHA İLETİLİYOR

Londra Elçisi’nin yazısı üzerine Maliye Bakanı, durumu II. Abdülhamid Han’a ‘Hazîne-i Hâssa-ı Şâhâne’ başlıklı bir yazıyla (ikinci belge) şu şekilde iletiyor:

‘Padişah için sipariş edilen ve önceden denemesi yapılmış olan elektrikli arabanın on beş-yirmi gün önce deniz yoluyla İstanbul’a gönderildiği… Yine önceden denemesi yapılan elektrikli sandalın ise tadîlâtının henüz yapıldığı… Tarafımdan da ikinci kez denemesinin yapıldığı?. Bu hususun Londra Sefareti’nden gelen ve ekte sunulan 12 Mayıs 1305 tarih ve on dört numaralı yazıda gösterilmiş olduğu arz olunur. Bu konuda emir ve ferman padişahımızındır.’ (5 Şevval 1306 / 22 Mayıs 1305 (1888-1889) Hazîne-i Hâssa Nâzırı.)

Referans
yenişafak