Kaya Gazı Yeniden Dünya Gündeminde

İnsanlık tarihini inceleyecek olursak, insanların sürekli bir gelişim içinde olduğunu görebiliriz. Bu gelişim ile beraber bugün gelinen noktaya baktığımız zaman hayali kurulan çoğu şeyin gerçekleştirildiğini görebiliyoruz. Teknoloji gelişiminin son noktasında olamaz elbette. Gelişmeye devam ediyor ve edecektir de. Teknolojinin avantajlarını saymaya kalkmayacağım bunu başaramayacağımı biliyoruz. Fakat teknolojinin gelişmesi ve kullanılabilirliğinin artması ile beraber ortaya çıkan sorunlardan bahsedebiliriz. Bunlardan en önemlisi şüphesiz ki enerjidir. Gelişen teknoloji ve artan nüfus ile enerji ihtiyacı da artmıştır. Şimdiye kadar bu ihtiyaç fosil yakıtlardan sağlanabilindiyse de şuan kullanılan fosil yakıtların(kömür, petrol, doğalgaz vs ) artık gelecek vadetmediği herkesçe bilinen bir gerçek. Bu sebepten dolayıdır ki dünya alternatif yöntemler arayışına girdi. Bu yöntemlerden sonuncusu kaya gazı…
Kaya gazı nedir?
Kaya gazı ya da kayaç gazı, şeyl gazı, Devonik şeyl doğal gaz, organik madde yönünden zengin kil ile kuvars ve kalsit minerallerinden oluşan tortul kayacın küçük gözeneklerinde bulunan ve yatay sondaj ile hidrolik kırma yöntemleriyle yer yüzüne taşınabilen, konvansiyonel olmayan enerji kaynakları arasında yer alan doğal gaza alternatif gaz.
Petrol ve doğalgaz oluştuğu ana kayayı terk edip farklı bir yerde açığa çıkıyor ancak bir bölümü terk etmeyerek ana kayada kalarak kaya gazının oluşmasını sağlıyor. Bu yeni olan ya da yeni fark edilen bir durum değil.  20. yüzyılın ortalarından beri bilinen bir durum. Artan enerji ihtiyacı ve mevcut enerji kaynaklarının gerek çok pahalı olması, gerek bazı ülkeler için stratejik önem arzetmesi, gerek mevcut kaynakların azalması gibi nedenler kaya gazının tekrar gündeme gelmesini sağladı.
Her kaya, kaya gazı içermez. Bu kayaların belirli özelliklere sahip olması gerekmektedir. Belirli bir oranda organik madde içerecek, yeterli olgunluğa ulaşmış olacak. Kaya gazının alternatif bir enerji kaynağı olarak gündeme gelmesi, bu işin ekonomik anlamda yapılabilir olmasından kaynaklanıyor. Ana kaya olağan koşullarda geçirgen ve üretime elverişli değildir. Bu kayanın öncelikle hapsettiği gazı serbest bırakır hale getirilmesi gerekiyor.  Bu da yatay sondaj yada hidrolik kırılma  yöntemi ile yapılıyor.

Kaya gazının dünyada ki durumu
Dünyada 2010 sonuna kadar kaya gazı bulmak için 15 500 kuyu açıldı. Açılan kuyuların sadece on binde beşi kadarı ABD dışı ülkelerde. ABD’nin ise son on yılda yaptığı çalışmaların sonucunda, Texas’ta 2010 yılında 51 milyar metreküp doğalgaz ürettiği biliniyor. Bu rakam Türkiye’nin bir yılık doğalgaz tüketiminden fazladır. Texas’ta kaya gazı çıkarma ve işletmesinde istihdam edilen personel sayısı ise 12 bin kişidir. Dünyada ki en büyük kaya gazı rezervleri ise şöyle;
Ukrayna 42 trilyon kübik fit, Cezayir 231 trilyon kübik fit, Arjantin 774 trilyon kübik fit, Polonya 187 trilyon kübik fit, Paraguay 62 trilyon kübik fit, Pakistan 51 trilyon kübik fit, Norveç 83 trilyon kübik fit, brezilya 226 trilyon kübik fit, kanada 388 trilyon kübik fit rezerve sahip.

Nasıl çıkarılır?
Teknik olarak hidrolik kırılma olarak bilinen “Fracking” işlemi gaz taşıyan kaya katmanlarının içinde kırılmalar üretip yeryüzüne çıkarmak için su basıncını kullanıyor. Bu noktada su öncelikle toprakla ve süreci hızlandırmak için kullanılan katkı maddeleriyle karıştırılıyor. Bunlar, yer altı su kaynaklarını kirletmemesi için çelik boruların içinden kilometrelerce aşağıya doğru, gaz içeren katmanın içine enjekte ediliyor. Kaya gazının çıkarılmasını istemeyen yeşilcilerde bu kırılma sürecinde kullanılan katkı maddelerinin bölgede ki yeraltı sularına karışabileceğini ve sağlığa zarar vereceğini savunuyor. Ve dünyanın her yerinde hidrolik kırma metodu tepki çekmekte. Ayrıca kaya gazı çıkarıldığı bölgelerde depremlere sebep olduğu da savunulmakta. Bazı ülkeler kaya gazı çıkarımını yasaklamış durumda. Almanya komuoyunun karşı çıkmasına rağmen bu yasağı bazı şartlar altında kaldırmak için hazırlanıyor. 2022 yılına kadar bütün nükleer santrallerini kapatma kararı alan Almanya bu açığı yenilenebilir enerji ve kaya gazı ile kapatmayı planlıyor.

Türkiye’de kaya gazı
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yetkilileri, kaya gazı ve kaya petrolü (oil shale) konusuna yoğunlaşan ABD’li, Kanadalı ve İngiliz şirketlerin Türkiye’deki kaynaklarla ilgilendiğini belirterek, söz konusu şirketlerin mevcut sismikleri etüt etmeye başladığını söyledi.

Gelecek aylarda Dadaş Formasyonu’nu ya da Trakya’daki sahalarla ilgili anlaşmaların gerçekleşebileceğini bildiren Bakanlık yetkilileri, ”Bu anlaşmalarda bizim önceliğimiz çalışmalara TPAO‘nun da ortak olması. Kaya gazı gibi yerli bir kaynağı en etkin biçimde ülkemize kazandırmak istiyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’deki kaya gazı rezervleri henüz netleşmiş değil. Türkiye’nin Güneydoğu bölgesinde petrol, Trakya arazisinde ise doğalgaz üretilmektedir. Kaya gazının da petrol ve doğalgaz üretimi yapılan dağlık bölgelerde, dağları oluşturan kayaların gözeneklerinde olduğu bilinmektedir. Güneydoğu ve Trakya’nın yanında, Tuz Gölü alanında ve denizlerimizde de kaya gazı yatakları olabileceği değerlendirilmektedir. Konuyla ilgili uzmanların yaptıkları açıklamalara göre, bugünkü yıllık doğalgaz tüketimi miktarı (43 milyar metreküp)  tüketimi baz alındığında, Türkiye’nin önümüzdeki 35-40 yıllık doğalgaz ihtiyacı kaya gazı vasıtasıyla sağlanabilecektir.
Türkiye’de cari açığın nedeninin doğalgaz ihracatından kaynaklandığını biliyoruz. Bu bakımdan kaya gazı Türkiye ekonomisi açısından önemi tartışılamayacak kadar büyük olduğu görülüyor. Kaya gazı sadece Türkiye için büyük önem teşkil etmiyor. Bütün dünyanın enerji darboğazında olduğu gerçeği mevcut. Enerji kaynaklarından olan doğalgazın Rusya tekelinde olması bütün dünyayı rahatsız eden bir gerçek. Bu bağlam da kaya gazı dünya da büyük değişiklikler yaratacağa benziyor.